Terroristische aanslag of roofoverval?

Op 21 augustus 2015, is om 17:45 uur een terroristische aanslag voorkomen. Inmiddels is bekend dat in de Thalys van Amsterdam naar Parijs door een zestal passagiers een heldendaad is verricht. De dader, el-Khazzani, kon worden gestopt doordat oplettende passagiers de situatie als een mogelijke dreiging beoordeelden en ingrepen. In deze blog zal verder niet worden ingaan op de precieze actie van de zes passagiers, maar wordt naar het motief van de dader gekeken en zal de rol van informatiesamenwerking worden belicht.

Terreur of roofoverval?

De advocaat van el-Khazzani verklaarde dat de mislukte aanslag geen terroristische daad was, maar een mislukte gewapende roofoverval. Dit valt om meerdere redenen te betwisten. Ten eerste, waarom zou je een hogesnelheidstrein beroven als er tal van andere plekken zijn waar directe ontsnapping wel mogelijk is? Immers, het doel van een roofoverval is om geld te verdienen. Het hebben van een ontsnappingsplan zou de kans om het geld uit te geven vergroten. Ten tweede, waarom wordt gebruik gemaakt van een ''gevonden'' AK-47 met 9 magazijnen, een handwapen, mes en een fles benzine? Zijn deze wapens niet wat zwaar om te gebruiken? En wat voor doel dient de fles benzine in dit scenario?

Een waarschijnlijker scenario is een terreurdaad. Terroristen gebruiken namelijk vaker Kalasjnikovs. Deze zware wapens waren schaars in West-Europa, maar de onrust in Oekraïne en Syrië scheppen kansen voor smokkelaars en handelaren. Daarbij zijn de wapens waarschijnlijk gekocht op de Belgische zwarte markt. Evenals de wapens die zijn gebruikt tijdens de aanslag op Charly Hebdo in Parijs (2015) en het Joods museum in Brussel (Stratfor, 2015). Neem daarbij de informatie dat el-Khazzani bekend was bij de Spaanse, Franse en Belgische inlichtingendiensten, zijn vermoedelijke reis naar Syrië, en banden met extremistische organisaties, dat maakt het scenario van een mislukte roofoverval niet waarschijnlijk. 

Een terroristische aanval op een trein valt vanuit het oogpunt van de tegenstander dan goed te verklaren. De concentratie van mensen bij elkaar, de verschillende nationaliteiten in de trein, de eenvoudige en anonieme toegang, de internationale omvang, de media aandacht, maakt dat de Thalys een realistisch doelwit is. Het is dan ook niet de eerste keer dat een trein als doelwit wordt uitgekozen. Enkele voorbeelden hiervan zijn; Tokyo (1995), Madrid (2004) en Londen (2006). Direct werd de vraag in de media en in de politiek gesteld: Wat nu? Welke maatregelen en middelen zijn nodig om een dergelijke situatie in de toekomst te voorkomen?

Oplossingen: maatregelen & middelen

Afgelopen zaterdag, 29 augustus is in Brussel een spoedbijeenkomst over deze kwestie georganiseerd, de ministers van o.a. Transport, Veiligheid en Justitie, en Binnenlandse zaken spraken over de invoer van strengere bagage-, en paspoortcontroles op internationale treinen. Deelnemende landen waren: België, Duitsland, Italië, Spanje, Zwitserland, Nederland en Frankrijk. De vraag die bij dergelijke ingrepen rijst is in hoeverre de inzet van meer middelen het probleem oplost? Is het niet alleen een vorm van schijnveiligheid, wat een groter (on)veiligheidsgevoel bij het publiek genereert. Treinen zijn haast al niet te controleren door de grote hoeveelheden passagiers die worden vervoert en het aantal stations. De oplossing wordt dan ook als snel gezocht bij de inzet van detectiepoortjes en camera's. Is dit de oplossing om terreur te kunnen voorkomen? Dat lijkt mij niet. Deze technische hulpmiddelen kunnen niet zonder menselijke interventie de intenties van passagiers achterhalen. Daarnaast zijn het obstakels voor de terrorist die altijd omzeild kunnen worden door voorbereidingshandelingen van de terrorist. De mens en de organisatie blijven daarom vooralsnog essentieel in de security.

Kijken naar terroristen of terrorisme

Naast de verscherping van maatregelen en middelen wordt nu gekeken naar de versterking en verbreding van de internationale veiligheidsteams die in de treinen patrouilleren. Waar letten deze internationale veiligheidsteams op? Zijn dat criminelen of terroristen die zich kenbaar maken door het kopen van een kaartje op naam? Of wordt gekeken naar de criminaliteit en terrorisme, het gedrag en de motivatie achter bepaald handelen? Kennis hebben van mogelijke handelingswijzen van criminelen zorgt voor mogelijk maken van proactieve besluitvorming om een situatie aan te pakken. Een andere mogelijkheid die door de ministers en veiligheidsexperts (o.a. Dick Schoof en Gilles Kerchove) wordt onderzocht is meer informatiedeling met de politie. Actief gebruik maken van de kennis die in organisaties voorhanden is, en inzetten t.b.v. informatiedeling tussen betrokken organisaties maakt informatiesturing mogelijk, door medewerkers te informeren over werkwijzen van terroristen (AMO's) mogelijke gedragsindicatoren (VI's) die hiermee samenhangen, en zorgt er in ieder geval voor dat de mogelijkheid bestaat dat deze worden onderkend. De inlichtingendiensten beschikten blijkbaar over de informatie van de dader, maar dit kon niet voorkomen dat deze zwaarbewapend de trein betrad. Al is het zo dat niet alles voorkomen kan worden zonder in een zeer enge maatschappij terecht te komen.

In een volgend blog zal dieper worden ingegaan op de vraag of er genoeg maatregelen worden genomen die gericht zijn op het analyseren van de werkwijze van terroristen, en of de focus niet te veel gevestigd is op het in beeld krijgen personen?

Bron

Het Parool, Het kan een terrorist de wapens uit handen slaan: burgermoed (24-08-2015).
Stratfor: Putting the French Train Attack Into Context (Geraadpleegd op 25 augustus2015).
The Telegraph: Revealed the mystery man who tackled AK-47 assault rifle from train gunman (Geraadpleegd op 25 augustus 2015).
NOS: Extra controles in Europese treinen en stations. (Geraadpleegd op 29 augustus 2015).
NRC: Internationale treinen vaker gecontroleerd na Thalys-aanslag (geraadpleegd op 29 augustus).

Auteur: Willem Leeuwenkamp, Consultant Kenniscentrum Security Intelligence & SoSecure